Kijkje in de korte keten – Bloei & Groei

Het klinkt zo goed, ‘de korte keten’, maar hoe ziet die keten er van dichtbij nou eigenlijk uit? Wat verstaan we onder kort en wat maakt ondernemers in de korte keten bijzonder? In de serie ‘Kijkje in de korte keten’ wordt steeds een bedrijf of ondernemer uitgelicht die al stevig aan de weg timmert in de korte keten. De ‘korte keten’ kan namelijk vele vormen aannemen maar wordt altijd gevormd door echte mensen. Laat je vandaag inspireren door Ama Koranteng-Kumi van Bloei & Groei!

Stadslandbouw? Community-project? Een geslaagde korte keten? Stop Bloei & Groei niet te snel in een hoekje, zegt oprichter Ama Koranteng-Kumi – de tuinen in Amsterdam-Zuidoost zijn immers op zoveel niveaus tegelijk van betekenis. Ja, er wordt voedsel verbouwd, dat de moestuinierders zelf oogsten; korter kan de keten niet worden. Maar er wordt in de tuinen ook kennis over voedsel en gezondheid gedeeld. En vrouwen in een overbelaste situatie (‘door stress, armoede, burn-out of andere omstandigheden’) ontwikkelen er de tools en de veerkracht om een stap verder te zetten.

Het principe van Bloei & Groei is laagdrempelig en doeltreffend: van februari tot november wordt er getuinierd, midden in woonwijken in Amsterdam-Zuidoost. Ama: ‘Je kunt je inschrijven voor een seizoen, voor een kleine eenmalige bijdrage. We maken samen een teeltplan, maar daarin is ook altijd ruimte voor eigen inbreng en experiment. Je hoeft ook geen groene vingers te hebben, want twee keer per week loopt hier een tuincoach rond. En een bloeicoach, die vrouwen ondersteunt bij hun persoonlijke groei en ontwikkeling.’ Sinds 2014 heeft Ama met haar team vier moestuinen opgezet in delen van Amsterdam-Zuidoost waar veel sociale uitdagingen zijn. Ze wil met de tuinen ook een spin-off-effect in de wijk bereiken: op de moestuinmarkt wordt de verse oogst verkocht voor lage prijzen, en er wordt ook voedsel gedoneerd aan maatschappelijke organisaties in de wijk. ‘We willen zoveel mogelijk bewoners hier bereiken met gezond en vers eten.’

Een vorm van activisme

‘Wat ik merkte in de discussies over voedsel, en dus ook over de korte keten, is dat er heel weinig rekening wordt gehouden met de vraag wie de consument eigenlijk is. Er lijkt makkelijk te worden uitgegaan van één bepaalde consument, die in staat is om meer te betalen voor voedsel, en die toegang heeft tot bijvoorbeeld bio-winkels, boerenmarkten en moestuinen. Maar daarmee wordt de sociaal-economische positie van heel veel consumenten genegeerd.’ Ama is Bloei & Groei juist begonnen om zoveel mogelijk mensen met een kleine portemonnee toegang te geven tot gezond, vers en biologisch eten. ‘Het is ook een vorm van activisme, ervoor zorgen dat zoveel mogelijk mensen zeggenschap hebben over wat ze eten en toegang hebben tot goed eten. Niet alleen de happy few. Er hoeft geen Ekoplaza te zijn in een wijk om goed voedsel te voorzien. Volgens mij kan een beter voedselsysteem hier beginnen, in de wijk, klein en lokaal.’

Bonen oogsten - Bloei en Groei - Kijkje in de korte keten

Met Bloei & Groei wordt dus een doelgroep bereikt die nu vaak niet aan tafel zit bij gesprekken en debatten over het voedselsysteem. En dat kan volgens Ama alleen op de gelaagde manier die Bloei & Groei eigen is, want zoals gezegd zijn de tuinen méér dan alleen een ultrakorte keten. Het is een plek waar vrouwen die overbelast zijn terecht kunnen voor ondersteuning, een zinvolle invulling van de dag én voor vers, zelf verbouwd voedsel. Die gelaagdheid is voor Ama een voorwaarde voor een gezond en inclusief voedselsysteem. ‘Het is iets wat ik nu heel erg mis in de discussies over een beter voedselsysteem. Die discussies sluiten momenteel mensen uit die niet hoogopgeleid en kapitaalkrachtig zijn. Volgens mij kun je het voedselvraagstuk alleen oplossen door álle consumenten mee te nemen. En de vrouwen hier bereik je het beste door dicht op hun dagelijkse realiteit te blijven.’

‘Als je ergens in gelooft moet je het gewoon doen en niet wachten op anderen.’
Ama Koranteng-Kumi

Moestuin revisited

Die aanpak werkt. In de moestuinen van Bloei & Groei komen vrouwen die in leeftijd uiteenlopen van achttien tot 80 jaar. En het grappige is, vertelt Ama, dat verschillende generaties vanuit een hele andere motivatie moestuinieren. ‘De jongere generatie volgt de hype, die komen hier omdat ze duurzaamheid belangrijk vinden. Voor de oudere generatie is een moestuin een vanzelfsprekendheid, een noodzaak.’ Ama moet dan ook lachen als we vragen hoe ze tegen de ‘moestuintrend’ aankijkt. ‘Ik ben in Ghana geboren en wij hadden gewoon een tuin waar we ons eigen eten verbouwden. Heel veel vrouwen die bij ons tuinieren hebben een Afro-Caribische achtergrond en zijn ook niet anders gewend dan dat ze een moestuin of erf hebben waar ze voedsel verbouwen. Juist onder die vrouwen is ‘je eigen voedsel verbouwen’ al helemaal ingebed. Alleen als je dan naar Nederland komt en in Nieuw-West of de Bijlmer op tien hoog komt te wonen, dan ligt dat niet voor de hand. Het gedachtegoed van moestuinieren is dus niks nieuws. Ik hoef geen enkele vrouw hier te vertellen waarom het goed is om je eigen voedsel te verbouwen. Maar de toegang tot de moestuin was er niet.’

Heimwee-groenten

In Zuidoost wonen mensen met enorm veel verschillende nationaliteiten. Dat wordt weerspiegeld in de tuinen van Bloei & Groei, waar naast spitskool, courgette, wortel en prei ook kouseband, sopropo en tajerblad verbouwd worden. ‘Het is leuk om te verbouwen wat je eet, en wat je lust,’ zegt Ama. ‘Het zijn veel heimwee-groenten, die we hier telen. En heel veel van die groenten zijn ‘superfoods’. Ze zijn trouwens wel verkrijgbaar op markten in Nederland, maar omdat ze uit tropische landen geïmporteerd worden, zijn ze daar erg duur. Het is voordeliger, laagdrempeliger en leuker om in de tuin je eigen sopropo te verbouwen.’

Stadslandbouw, community-project, een geslaagde korte keten – ja, Bloei & Groei is het allemaal. En als Ama met haar tuinen één ding aan de wereld zou mogen veranderen, dan zou het zijn dat het gesprek over duurzaamheid en gezondheid op een meer inclusieve manier gevoerd wordt. ‘Die thema’s moeten relevant en tastbaar gemaakt worden voor iedereen,’ benadrukt ze nogmaals. ‘Het voedseldebat is nu verre van inclusief. De mensen die misschien wel het hardst geraakt worden door ons ongezonde voedselsysteem, zijn degenen met een lagere sociaal-economische positie. Zij praten nu niet mee en worden niet voldoende vertegenwoordigd. Maar behalve de ecologische impact van ons voedselsysteem is de sociale impact zó belangrijk.’ Het was, is en blijft haar drijfveer om met Bloei & Groei het verschil te maken in kwetsbare wijken. ‘Onze moestuinen zijn een middel tot zoveel meer.’